NHẬN ĐỊNH CA KHÚC

THỬ NHẬN ĐỊNH CA KHÚC

 LỜI CON KÊU KHẤN.

            Trước mặt tôi là ca khúc mang đề tựa: Kết Hợp, thơ Đỗ Xuân Quế, nhạc Tiến Dũng, bài thánh ca viết nhịp đơn 2/4, theo mô hình cấu trúc abac. Tác phẩm đơn sơ, điệp khúc 2 bè mà bè dưới viết lặp lại một phần theo dạng “đuổi” (cấp bộ phỏng tạo-cacendar), phiên khúc xướng thơ thể ngũ ngôn, tác phẩm được viết khỏang thập niên 60, cách nay trên 40 năm.

            Ngay từ buổi ban đầu của lịch sử phát triển thánh ca Việt Nam, học giả Phan Phát Huờn đã viết lời bạt, trong tập bài hát của nhạc sĩ LM Hoàng Diệp (tác giả bài : Kià Bà Nào), thế nào thì gọi là thánh ca? Thánh ca phải có 3 yếu tố : THÁNH - THẬT và CÔNG GIÁO, thiếu 3 yếu tố trên, thì không được sử dụng trong nhà thờ và các nơi cử hành nghi thức phụng tự ( ví dụ các bài: Tà áo đêm Noel, Lá thư trần thế v.v…)

            Một nhận định khác mạnh mẽ hơn khi nói về thánh ca là nhạc sĩ Hùng Lân (ông còn bút hiệu khác là Nam Hoa), trước 1954, ông là nhạc phó nhạc đoàn Lê Bảo Tịnh, vào Nam ông là giáo sư trường Quốc Gia Âm Nhạc Sài Gòn… Ông thẳng thắn nhận định nên nhạc thánh ca hiện tại (thời điểm thập kỷ 70), càng về sau các nhạc sĩ công giáo viết về lượng thì nhiều, nhưng về phẩm thì không bao nhiêu, sáng tác tùy tiện, buông thả, xu thời, thậm chí còn lấy lời của tài danh nào đó vào cho ca khúc mình ( ví dụ: …hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi…), thiếu chất Thánh - Thật là căn bản mẫu mực của thánh ca.

            Một bài thánh ca hay, thì đạt cả nhạc lẫn lời, người nhận định được nhạc hay thưc ra ít oi lắm, đó là những nhà phê bình âm nhạc, phải nghiên cứu, mổ xẻ, phân tích, đồng thời tham khảo ý kiến nhận định các đồng nghiệp khác, có khi khó hơn thầy thuốc chẩn mạch. Nhưng cảm nhận được ý lời hay là cả một cộng đồng, từ em bé thơ đền bậc cao niên, từ kẻ mù nhạc đến  người có nhạc vị cao. Bởi vậy lời ca phải hết sức chú trọng, nhất là ngôn ngữ người Việt  có dấu  giọng. Một bài thánh ca hay còn có tuổi thọ, trường tồn với thời gian, vì thời gian sẽ sàng lọc, những gì hay đẹp sẽ tồn tại, mặc nhiên đó là  định luật.

            Các nhạc sĩ công giáo Việt Nam vào hàng tiền bối, luôn xem các nguyên tắc trên và giữ gìn như kinh nhật tụng, khi sáng tác áp dụng triệt để về mô hình cấu trúc, xây dựng móng nền thật lô gích, dẫu bài nhạc giản đơn như mái tranh, hay đồ sộ như đền đài cung điện, thì vật liệu tạo thành thứ nào ra thứ ấy. Về ý lời  thì gọt giũa  niêm luật gieo vần đàng hoàng, cũng bởi quá cẩn trọng, nên về sau các hậu bối khi sử dụng, thì…rằng hay thì thật là hay, nghe xong cứ làm sao ấy…họ nói rằng thiếu bay bổng lả lướt, nên tâm hồn chỉ nâng tới “lưng chừng”…

            Những nhạc sĩ ngoài đời, khi cho ra mắt công chúng tác phẩm mình, họ rất lo lắng cho đứa con tâm huyết, là 3 yếu tố quyết định : Người trình bày – Giàn nhạc và khán thính giả, có khi tác phẩm thật công phu và tâm đắc, lại đau đớn yểu tử đắng cay, vì các yếu tố trên thô thiển không phù hợp.

            Bài hát “Lời con kêu khấn” theo tôi, Tác giả đã tâm đắc bài thơ đến độ giữ nguyên bản, chỉ lặp lại vài từ cho thêm ý vị, nét nhạc chuyển động đa phần quãng 2, 3 trưởng thứ, quãng 4, 5 và 8 đúng, về hợp âm đơn giản trong tam, tứ, thất trình.

            Vậy mà, ngày viếng linh cữu tác giả, chúng tôi những trò nhỏ thời xa xưa ấy đã hát bài này trong thánh lễ, không có đệm đàn, không tập dượt, chỉ có giọng nam hát hai bè đồng giọng, anh Quang lớp 64 đọc phiên khúc, chúng tôi đã hát với linh hồn và tâm tình tôn sư trọng đạo, thú thật: một kẻ lãng tử như tôi đã nâng lòng lên hết sức sốt sắng!...

Bùi Nghiệp